Nhiều năm qua, nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu lâm bệnh. Cách đây chưa lâu, Ban liên lạc Truyền thống cựu chiến binh Quân khu Trị Thiên chúng tôi vào thăm tại Khoa A11, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, thì ông đã yếu lắm rồi, chỉ cầm tay, cùng rơi nước mắt mà chẳng nói được gì! Dù biết rằng, ngày ông vĩnh biệt mọi người không còn xa nữa, thế nhưng khi nghe hung tin, chúng tôi vẫn không thể kìm nén xúc động, bùi ngùi tiếc thương. Biết bao kỷ niệm ùa về trong tâm trí.

Ông Lê Khả Phiêu hơn tôi 17 tuổi, nghĩa là hơn hẳn một thế hệ. Ông tham gia quân đội từ kháng chiến chống thực dân Pháp. Ấy vậy mà, ngay từ lần gặp đầu tiên ở chiến trường Trị Thiên vào năm 1968 cho đến tận bây giờ, trên mọi cương vị quan hệ công tác, trong xưng hô thay vì gọi ông bằng thủ trưởng, hoặc gọi theo chức danh như nhiều người khác, thì tôi lại gọi ông bằng "Anh" một cách trân trọng. Tôi luôn coi ông vừa là thủ trưởng vừa là người thầy, người Anh kính quý. Đổi lại, ông luôn dành tình cảm coi tôi vừa là cán bộ cấp dưới thuộc quyền, vừa như một đứa em. Tôi coi đó là một vinh dự, hơn thế là một ân huệ!

Kỷ niệm về ông thì rất nhiều, nhưng chỉ xin kể về một chuyến ra thăm Trường Sa vào khoảng giữa tháng 4-1992 đầy ắp ấn tượng. Khi ấy, tôi tham gia đoàn cán bộ của Tổng cục Chính trị (TCCT) do ông Lê Khả Phiêu, khi ấy là Trung tướng, Chủ nhiệm TCCT dẫn đầu.

Đúng 6 giờ 30 phút ngày 12-4-1992, tàu Titan mang số hiệu HQ 957 kéo một hồi còi dài tạm biệt Quân cảng TP Hồ Chí Minh, bắt đầu hành trình ra Trường Sa.

Mặc dù đã chọn tàu Titan HQ 957 là con tàu chở khách hiện đại nhất lúc bấy giờ, lại đi trong điều kiện không có gió bão, nhưng trên toàn bộ hành trình, nhiều người trong đoàn chúng tôi vẫn có lúc bị say sóng-nhất là những lúc bị sóng ngầm. Là Chủ nhiệm TCCT, nhưng trong suốt chuyến đi, ông Lê Khả Phiêu vẫn ăn ở sinh hoạt như mọi người. Tính cách của ông xưa nay vẫn vậy. Không bao giờ quan cách, luôn sống dân dã, gần gũi, hòa mình với mọi người. Tôi nhớ, có lúc cuối buổi chiều tà, ánh mặt trời vàng rực lấp lánh trên mặt biển, ông cùng mấy anh em chúng tôi ngồi đánh cờ trên boong tàu. Gặp lúc sóng ngầm, có người trẻ tuổi hơn bị say sóng nôn thốc nôn tháo, nhưng ông Lê Khả Phiêu vẫn không hề hấn gì, năm đó ông đã 61 tuổi. Khi tàu Titan HQ 957 cập vào bờ đảo đá chìm, đơn vị trong đảo cho xuồng ra đón các thành viên vào thăm đảo. Ông Lê Khả Phiêu cũng mặc chiếc áo phao màu vàng chanh như mấy anh em chúng tôi, từ tàu xuống xuồng để vào thăm đảo. Giữa một chiều nắng chói chang, một vị tướng già, đầu trần tóc xõa, da đen sạm, ra thăm đảo đá chìm, anh em cảm kích, phấn khởi lắm!

Cứ như vậy, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của ông Lê Khả Phiêu và theo cách xông xáo trực tiếp của người chỉ huy dạn dày trận mạc, chúng tôi được thâm nhập vào mọi mặt đời sống, hoạt động của các đơn vị trên các đảo, điểm đảo. Cán bộ, chiến sĩ thuộc các đơn vị canh giữ đảo tay bắt mặt mừng đón tiếp đoàn công tác trong niềm hân hoan phấn khởi. Làm việc ở đâu, ông Lê Khả Phiêu cũng có những nhận xét, đánh giá xác đáng, thuyết phục; vừa động viên cổ vũ bộ đội, vừa thể hiện sự nghiêm khắc, yêu cầu cao. Trong định hướng, Chủ nhiệm TCCT gợi ý những vấn đề vĩ mô, chiến lược, nhưng cũng không quên nhắc nhở bộ đội thực hiện những phần việc đời thường, từ rèn ý thức kỷ luật, thực hiện nền nếp chính quy, thực hành tăng gia, rèn luyện thể lực, giúp đỡ ngư dân...

13 giờ 45 phút ngày 19-4-1992, đoàn cán bộ làm việc với Ban chỉ huy đảo Trường Sa. Sau khi nghe ý kiến phát biểu của đơn vị và các cơ quan, ông Lê Khả Phiêu kết luận, gợi mở nhiều nội dung thấm thía.

Mở đầu, ông Lê Khả Phiêu nhận xét: Đơn vị đã có nhiều cố gắng trong thực hiện nhiệm vụ, tạo được cơ sở vật chất nhất định, ban đầu; tạo được sức mạnh để giữ vững chủ quyền; xây dựng được lực lượng chiến đấu tại chỗ. Tuy nhiên, đó mới chỉ là kết quả bước đầu. Bước đầu của tất cả các cấp. Với cả nước cũng là bước đầu. Yêu cầu nhận thức nhiệm vụ phải sâu hơn. Giữ vững độc lập chủ quyền ở Trường Sa có ý nghĩa chính trị, quân sự, kinh tế, cả trước mắt và lâu dài. Sự hiện diện của LLVT ở đây là vấn đề có ý nghĩa chiến lược. Phải giữ vững về quân sự để từ đó phát triển kinh tế. Kinh tế, quân sự, đối ngoại phối hợp chặt chẽ với nhau vì một mục tiêu chung là giữ vững chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Sứ mệnh lịch sử này, Tổ quốc và nhân dân giao phó cho LLVT.

Hồi đó, đất nước ta bước vào thời kỳ đổi mới được vài năm. Tình hình kinh tế tài chính của Nhà nước còn rất khó khăn. Đời sống bộ đội nói chung và ở Trường Sa còn nhiều kham khổ. Chưa có chế độ, chính sách đãi ngộ thỏa đáng về tiền lương, phụ cấp. Nhà nước và quân đội chưa có điều kiện đầu tư về mọi mặt cho các đơn vị SSCĐ ở Trường Sa. Doanh trại vẫn là nhà khung kèo sắt, mái lợp tôn. Hệ thống công sự bố phòng chưa được xây dựng kiên cố. Vũ khí, trang bị kỹ thuật chưa được nâng cấp, hiện đại hóa... Là người cán bộ sâu sát, thương bộ đội, đi đến đâu, ông Lê Khả Phiêu cũng kiểm tra cụ thể, thăm hỏi động viên, trò chuyện với từng người. Những việc xử lý được ngay và thuộc phạm vi quyền hạn thì ông trực tiếp có ý kiến giải quyết tại chỗ; những vấn đề thuộc phạm vi quyền hạn của cấp trên thì tổng hợp, tiếp tục nghiên cứu đề đạt. Chủ nhiệm TCCT cũng yêu cầu các đại biểu cơ quan đi cùng tùy theo chức năng, nhiệm vụ phải có trách nhiệm chỉ đạo, hướng dẫn đơn vị giải quyết một số vấn đề vướng mắc nổi cộm; phải kịp thời phát hiện và ghi chép lại cẩn thận các vấn đề, nội dung cần hỗ trợ, giúp đỡ bộ đội Trường Sa cả trước mắt lẫn lâu dài.

Khi về đến Quân cảng Cam Ranh, 14 giờ ngày 21-4-1992, đoàn họp đánh giá tình hình chung và rút kinh nghiệm cho chuyến đi thăm Trường Sa. Chuyến công tác Trường Sa đã thu được nhiều kết quả tốt đẹp. Sau khi nghe phản ánh của đơn vị, kết hợp với việc thâm nhập trực tiếp nắm tình hình ở đảo, đoàn công tác dưới sự chủ trì của Trung tướng Lê Khả Phiêu, Chủ nhiệm TCCT đã có những ý kiến chỉ đạo, hướng dẫn kịp thời về công tác giáo dục chính trị tư tưởng, về tổ chức cán bộ, về bảo đảm đời sống vật chất, tinh thần, nghiên cứu tiếp tục hoàn chỉnh nội dung và phương thức thực hiện chế độ, chính sách đối với bộ đội Trường Sa. Nội dung chính sách đối với bộ đội Trường Sa qua nhiều lần bổ sung, sửa đổi đã từng bước hoàn thiện theo hướng thực hiện chế độ luân lưu cán bộ, thời gian phục vụ có hạn định; thực hiện các chế độ ưu đãi về tiền lương, phụ cấp, bảo hiểm xã hội... Các chính sách đó có ý nghĩa tích cực, bảo đảm công bằng, góp phần cùng với công tác tư tưởng và công tác tổ chức, động viên khuyến khích cán bộ yên tâm, phấn khởi hoàn thành nhiệm vụ.

Mới ngày nào đó mà đã hơn một phần tư thế kỷ. Từ năm 1992 đến nay, với biết bao điều đổi thay, nhưng trong tư duy chiến lược, sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, quân đội và nhân dân ta về Biển Đông, về Trường Sa là không bao giờ thay đổi. Quyết tâm giữ vững, bảo vệ lãnh thổ, lãnh hải, biển, đảo của chúng ta là nhất quán...

Vĩnh biệt nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu, xin chia buồn cùng gia quyến. Kể lại chuyến công tác do ông dẫn đầu ra thăm Trường Sa, tôi coi đây như một nén hương lòng kính cẩn trước anh linh ông - Người lãnh đạo trọn đời tôi tôn quý, kính trọng!

Trung tướng Nguyễn Mạnh Đẩu (nguyên Chính ủy Tổng cục Kỹ thuật)