VBĐVN.vn - Sau hơn 6 năm bị Ủy ban châu Âu (EC) ra cảnh báo “thẻ vàng” với thủy sản khai thác của nước ta, tình hình chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) đã có những chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, sau đợt thanh tra lần thứ 3 của EC về kết quả thực hiện các khuyến nghị, cũng như thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Trưởng ban Chỉ đạo quốc gia về IUU, đến nay, vẫn còn một số tồn tại, hạn chế cần phải xử lý dứt điểm, áp dụng chế tài xử lý nghiêm minh để EC xem xét gỡ “thẻ vàng” trong đợt thanh tra thứ 4 vào tháng 10 tới đây.

Trong thời gian qua, Việt Nam tập trung triển khai 4 nhóm khuyến nghị của EC để chống khai thác IUU, gỡ cảnh báo "thẻ vàng", gồm: Hoàn thiện khung pháp lý; theo dõi, kiểm tra, kiểm soát hoạt động của tàu cá, quản lý đội tàu; chứng nhận sản lượng và truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác; thực thi pháp luật. Theo EC, nếu không thực hiện tốt những khuyến nghị nêu trên, Việt Nam không những không được gỡ “thẻ vàng” mà sẽ bị áp dụng “thẻ đỏ” đối với ngành khai thác thủy sản.

Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) ước tính, nếu bị phạt "thẻ đỏ", Việt Nam sẽ bị cấm xuất khẩu hải sản khai thác sang thị trường Liên minh châu Âu (EU) với tổng giá trị khoảng gần 500 triệu USD/năm. Không chỉ mất thị phần, nếu bị phạt "thẻ đỏ" cũng sẽ ảnh hưởng đến công ăn việc làm của người lao động tại 60 nhà máy đang tham gia xuất khẩu vào thị trường EU cũng như những ngư dân làm ăn chân chính, đồng thời ảnh hưởng đến nỗ lực xây dựng nghề cá hiện đại mà Việt Nam đang gây dựng.

Tàu cá hoạt động sai vùng vẫn còn xảy ra

Kết quả rà soát đến ngày 29/8/2023 cho thấy, cả nước có 86.820 tàu cá có chiều dài từ 6m trở lên (giảm 9.789 chiếc so với năm 2019), trong đó có 30.091 tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên (giảm 1.206 chiếc so với năm 2019)... Tuy nhiên, đến nay, tổng số tàu cá có chiều dài từ 6m trở lên đã được đăng ký và cập nhật trên cơ sở dữ liệu VNFisbase mới đạt 82,5%. Tổng số tàu cá đã được cấp giấy phép còn hạn mới đạt khoảng 70%. Bên cạnh đó, gần 100% tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên đã được lắp thiết bị giám sát hành trình (VMS), nhưng tình trạng tàu cá ngắt kết nối VMS xảy ra phổ biến với số lượng lớn.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), tỉ lệ tàu cá có kết nối trung bình hằng ngày qua hệ thống giám sát tàu cá hiện nay đạt khoảng 60%. Một trong những tồn tại, hạn chế trong việc thực hiện các khuyến nghị của EC là tình trạng tàu cá khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài vẫn tiếp tục xảy ra. Tàu cá thường xuyên hoạt động sai vùng, vượt ranh giới trên biển được phát hiện qua hệ thống giám sát tàu cá, nhưng việc xác minh, xử lý còn hạn chế khi tàu cập cảng. Tình trạng tàu cá không cập cảng chỉ định theo quy định vẫn diễn ra thường xuyên.

Qua kiểm tra của Bộ NN&PTNT, trong năm 2023 tiếp tục phát hiện công tác xác nhận nguồn gốc thủy sản khai thác cao bất thường tại cảng cá Hưng Thái trên địa bàn tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu (22 tấn/3 tàu của nghề lưới vây, trong đó có 1 tàu khai thác gần 15 tấn cá kiếm). Tại cảng cá Định An, tỉnh Trà Vinh có hiện tượng hoàn thiện hồ sơ xác nhận nguồn gốc thủy sản khai thác cho các doanh nghiệp để thực hiện chứng nhận tại địa phương khác.

Cùng với đó, việc kiểm soát sản phẩm thủy sản khai thác nhập khẩu từ nước ngoài chưa đảm bảo đầy đủ theo quy định quốc tế; chưa có cơ chế kiểm soát được nguồn gốc sản phẩm thủy sản khai thác nhập khẩu vào Việt Nam bằng tàu container; chưa đảm bảo 100% nguyên liệu vào cơ sở chế biến thủy sản được chứng nhận chống khai thác IUU dẫn tới rủi ro có sản phẩm IUU được nhập khẩu vào Việt Nam và có nguy cơ xảy ra tình trạng nguyên liệu thô trong nước và nước ngoài được trộn lẫn để chế biến, xuất khẩu vào thị trường EU.

Cần quản lý, giám sát chặt chẽ đội tàu hơn nữa

Chỉ còn khoảng 1 tháng nữa Đoàn thanh tra của EC sẽ sang thanh tra lần thứ 4 về công tác chống khai thác IUU của Việt Nam nhằm xem xét việc gỡ “thẻ vàng” cho ngành thủy sản Việt Nam. Thời gian là không nhiều, vì vậy, để sớm gỡ được "thẻ vàng", Bộ NN&PTNT cho rằng, cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa các lực lượng chức năng, giữa các địa phương trong việc quản lý và ngăn chặn tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài; tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền; xử phạt nghiêm minh những hành vi vi phạm.

Trong đó, các bộ, ngành theo chức năng, nhiệm vụ của mình cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện triệt để các tồn tại, hạn chế. Bộ NN&PTNT đề xuất, Bộ Quốc phòng tiếp tục chủ trì, phối hợp với các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ven biển và các bộ, ngành có liên quan tập trung thực hiện các biện pháp mạnh không để xảy ra tình trạng tàu cá vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài từ nay đến tháng 10/2023. Bộ Công an khẩn trương củng cố hồ sơ, đưa ra truy tố các vụ việc môi giới, móc nối đưa tàu cá, ngư dân Việt Nam đi khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài để đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật.

Bộ NN&PTNT cho biết sẽ tiếp tục tổ chức các đoàn công tác kiểm tra, hướng dẫn, đôn đốc địa phương khắc phục các tồn tại, hạn chế, đảm bảo thực hiện nghiêm các quy định về chống khai thác IUU. Đồng thời, xây dựng kế hoạch tổng thể chuẩn bị tiếp và làm việc với Đoàn thanh tra của EC sang Việt Nam thanh tra thực tế lần thứ 4, quyết tâm gỡ cảnh báo “thẻ vàng”.

Theo đề xuất của Bộ NN&PTNT, các địa phương ven biển cần phối hợp chặt chẽ với Bộ Quốc phòng và các bộ, ngành có liên quan theo dõi, giám sát chặt chẽ tàu cá hoạt động trên biển; chỉ đạo lực lượng thực thi pháp luật thực hiện nghiêm túc trách nhiệm trong thi hành công vụ, điều tra, xác minh, xử phạt nghiêm các hành vi vi phạm khai thác IUU; trong đó, tập trung xử lý nghiêm, triệt để các trường hợp vi phạm quy định về VMS, tàu cá vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài. Hoàn thành 100% đăng ký, đăng kiểm, cấp giấy phép khai thác thủy sản; cập nhật đầy đủ dữ liệu tàu cá vào Cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia. Kiểm soát tàu cá ra vào cảng, xuất, nhập bến; giám sát chặt chẽ sản lượng thủy sản khai thác bốc dỡ qua cảng; đảm bảo 100% tàu cá cập cảng chỉ định, giám sát 100% sản lượng thủy sản khai thác tại địa phương.

Xuân Hương (bienphong.com.vn)