VBĐVN.vn - Lý Sơn mùa này giữa mênh mông biển trời, thoảng trong tiếng gió và sóng ào ạt thổi vào xứ đảo này là tiếng ốc u như gọi người hướng về Lễ khao lề thế lính trong sâu thẳm biển, đảo Hoàng Sa.

Những hùng binh hướng về biển cả

Người người lại ngược sóng, ngược gió ra đảo Lý Sơn vào đúng ngày 5-5-2023 (nhằm ngày 16/3 Âm lịch Quý Mão), thoảng trong tiếng gió và sóng ào ạt thổi vào xứ đảo này là tiếng ốc u như gọi người hướng về đình làng An Vĩnh (huyện đảo Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi). Nơi đó, Ban Khánh tiết đình làng An Vĩnh cùng các tộc họ đảo Lý Sơn tổ chức Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa theo đúng truyền thống để tưởng nhớ những hùng binh năm xưa.

Ông Bùi Văn Thanh, Trưởng ban Khánh tiết đình làng An Vĩnh, Trưởng ban Tổ chức cho biết, theo những ghi chép trong các thư tịch cổ Việt Nam và các dòng họ sinh sống lâu đời trên đảo Lý Sơn, hằng năm, vua chúa nhà Nguyễn đều tuyển chọn 70 dân đinh, khỏe mạnh, cường tráng, giỏi thao lược khi đi biển để thành lập một đội quân Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải, cưỡi sóng ra quần đảo Hoàng Sa làm nhiệm vụ cao cả là bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc.

Hành trang họ mang theo trên 5 chiếc ghe câu ra biển là 6 tháng lương thực, 1 đôi chiếu, 7 nẹp tre, 7 sợi mây buộc dài và 1 thẻ bài ghi rõ danh tính, bản quán và phiên hiệu để vâng lệnh vua giong thuyền, cưỡi sóng biển muôn trùng ra cắm mốc, bảo vệ chủ quyền lãnh hải thiêng liêng của Tổ quốc. Cũng chừng ấy năm, biết bao người con Lý Sơn đã ra đi không hẹn ngày về. Họ vĩnh viễn nằm lại với biển trời Hoàng Sa thân yêu. Bù lại đó, triều đình sẽ ưu ái cho những gia đình binh phu đi lính Hoàng Sa được miễn thuế hàng năm, được trợ cấp lương thực như gạo, muối, nước uống..., kèm theo đó còn được làng cấp cho quỹ đất trồng hành tỏi.

Một điều đặc biệt, thời đó, trước khi xuất binh, mỗi người lính Hoàng Sa đều được làm hình nhân thế mạng tượng trưng. Sau đó, làng sẽ cử một vị có chức sắc, có uy tín, có uy quyền trong làng để làm lễ tế thần. Người dân gọi người này là thầy “phù thủy” (hay thầy pháp). Thầy sẽ làm chủ lễ cúng bái, truyền đạt thông tin, gửi gắm những thông diệp của người dân đến thần linh, đến mẹ biển cả thông qua cái “tù và” (bằng ốc biển) để “thổi linh hồn vào các hình nhân, dẫn dắt, tiễn đưa các hình nhân đi ra ngoài biển khơi để chịu những cơn thịnh nộ, giận dữ của biển”. Tiếp đó, những người thân và dòng họ sẽ mời thầy pháp đến làm hình nhân cho từng người lính Hoàng Sa, rồi lấy hình nhân đem chôn xuống đất rồi đắp những ụ đất cát cao xung quanh đảo. Theo người dân xứ đảo quan niệm, có như vậy thì linh hồn những người lính Hoàng Sa tử nạn sẽ trở về với người thân.

Ông Nguyễn Nai (58 tuổi, làng An Vĩnh) chia sẻ, lúc ông còn bé, được nghe ông bà kể lại, mỗi năm, người dân Lý Sơn đi lính nhiều nhưng số người trở về không bao nhiêu, có khi không có. Nhưng bù lại, trước khi đi, gia đình có lương thực và khao bữa ăn no nê như bánh ú, bánh ít gói bằng lá bàng vuông, cơm đùm, cơm nắm gói lá chuối, bẹ cau khô và những sản vật chỉ có ở đất liền. Thời hạn đi lính Hoàng Sa thông thường chỉ cầm cự được 6 tháng vì lương thực triều đình cấp cho chỉ đủ ăn cho 6 tháng và cũng do thời tiết 6 tháng mùa mưa biển động rất mạnh, nếu sau 6 tháng không thấy thuyền về, người làng đều biết họ sẽ chẳng còn có thể trở về được nữa...

Có những nhánh dâu xanh còn in hình mộ gió

Những hùng binh can trường của biết bao thế hệ xứ đảo này đã quyết tâm ra đi, dẫu biết hiểm nguy luôn rình rập nơi biển khơi. Dù nhiều thế hệ đã vĩnh viễn nằm lại với đại dương, nhưng người dân vẫn một lòng hướng ra ngoài biển thẳm. Những ngôi mộ gió với biết bao nhiêu hình nhân thế mạng được tạc bằng đất sét, bông gòn và cây dâu để thay thế hình hài người đã nằm lại dưới lòng đại dương. Trong hàng trăm, hàng nghìn ngôi mộ không hài cốt ấy, có nhiều lắm những ngôi mộ không có cả một tấm bia khắc ghi tên tuổi, nhưng đời đời người dân xứ đảo vẫn nhớ về họ bằng Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa như hôm nay.

Theo quan niệm của người dân xứ đảo, những người lính Hoàng Sa chết ngoài biển mà không tìm thấy xác thì “hồn bay phách lạc” nên linh hồn cứ mãi ngoài biển, không được trở về với đoàn tụ với gia đình, tổ tiên. Thấy vậy, người dân thiết nghĩ cần phải lập đàn cúng bái rước hồn về. Ban đầu, người dân trên đảo thống kê danh sách những người đi lính Hoàng Sa không về và lập nên những hình nhân, kèm theo đó là làm những nấm mộ gió để đưa linh hồn người chết về yên nghỉ. Rồi kể từ đó, 13 dòng tộc trên đảo có người đi lính Hoàng Sa tiến hành lập danh sách và mời thầy về cúng chiêu hồn và lập nên những ngôi mộ gió cho người thân, như để làm tròn phận sự của người còn với người đã mất.

Những hình nhân thế mạng được làm bằng đất sét đặc biệt tại vùng Giếng Tiền trên đảo. Đó là loại đất sét đặc dẻo quánh và nóng, khô cằn đến nỗi không có bất cứ loài thực vật nào mọc nổi được. Đất đem về trộn với bông gòn rồi giã cho đến khi đặc quánh mới thôi…

Ông Nguyễn Khoa, một người dân Lý Sơn luôn tự hào khi nói đến sự hy sinh cao cả của các bậc tiền nhân xứ đảo: “Có thể qua thời gian, những ngôi mộ gió bằng cát này sẽ bị vùi lấp, nhưng những ngôi mộ gió mãi mãi trường tồn trong tâm trí và trái tim mỗi con người Lý Sơn”. Hằng năm, nhân dân trên đảo lại long trọng tổ chức Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa nhằm tưởng nhớ và tri ân những người lính Hoàng Sa năm xưa. Cùng với đó, đền “Âm Linh Tự” và “mộ lính đội Hoàng Sa” là nơi phối thờ các chiến sĩ và binh phu Hoàng Sa kiêm quản Bắc Hải. Đây là cứ liệu lịch sử quan trọng chứng minh chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa. Năm 2013, Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

TIÊU DAO (bienphong.com.vn)